Artık tartışılması bir parça gerilerde kaldı ama Sovyetler Birliği'nin çöküşüne sevinenler gerçekte bir büyük düşmanın çöküşüne değil Moskova-türü Sosyalizmin çöküşüne sevinenlerdi; yerinenlerin derdi ise ikiyüz küsür milyon insanın enkaz alkında kalmış olması değildi; enkaz altında kalanın yeryüzünde ilk sosyalist deneme oluşuydu. Çöküş nedenleri hakkında -işin özü gözden kaçırılsa da- çok şey söylendi ve yazıldı. Moskova-türü Sosyalizm hakkındaki en etkin yargılardan biri kuşkusuz sosyalizm döneminin son siyasal lideri Gorbaçov'un 1987'de yayınlanan Perestroika'sıydı. Ne gariptir ki Gorbaçov'un bu ünlü yapıtından üç yıl önce 1984'de Türkiye'de yazılmış aynı konudaki bir başka yapıt 1997 sonuna kadar tam 13 yıl boyunca gün ışığına çıkma olanağı bulamadı. Sözünü ettiğimiz yapıt yarım yüzyıllık gazeteci Turan Gökaltay'ın Ah Canım Moskova'sı.
