Doğuyu ve batıyı aydınlattığı sırada,
O güneş battı, mızrak yıldızının parlamasıyla,
Aydınlığı gizlenen güneş görmedim, yıldızla.
16. asrın mühim alimlerinden Cenâbî Mustafa Efendi, Arap edebiyatı ve tarih konusunda döneminin mahir isimleri arasında yer alır. Kaleme aldığı el-‘Aylemü’z-Zâhir fî Ahvâli’l-Evâ’il ve’l-Evâhir de onun ciddi araştırmaları neticesinde ortaya çıkan tarih kitabıdır. 86 kısımdan oluşan eserinin her bir bölümünü bir hanedan ya da beyliğe adamış, İslâm tarihinin birçok dönemi hakkında titizlikle malumat ortaya koymuştur. Türkiye Selçuklu tarihi kaynaklarının niceliksel eksikliği göz önüne alındığında, Cenâbî Mustafa Efendi’nin eserindeki Türkiye Selçukluları bahsi daha da önemli hâle gelir. Zira kendi döneminin en sahih kaynaklarına ulaşan Cenâbî Mustafa Efendi, ortaya çok titiz bir çalışma koymuştur. O derece ki Kâtip Çelebi, bu eserin öneminden bahseder ve şunları ekler: “Ben onu (el-‘Aylemü’z-zâhir’i) Fezleke isimli tarih kitabımda özetledim ve 150 hânedana tamamladım.
Türkiye’nin önde gelen Selçuklu tarihçisi Muharrem Kesik’in Arapça el yazmalarından hem çevirdiği hem de tenkitli neşrini hazırladığı Cenâbi'ye Göre Türkiye Selçukluları başlıklı bu kitapta, Cenâbî Mustafa Efendi’nin kaleme aldığı malumat dipnotlarla zenginleştirilmiş, dönem tarihi açısından yorumlanmıştır. Dahası, birçok farklı yazmayı karşılaştıran Kesik, yazmalar arası farkları da ortaya koymuş, metni ve çeviriyi tam bir akademik hüviyete bürümüştür. Tüm bu evsafı bakımından elinizdeki eser, Selçuklu tarihi araştırmacıları ve meraklıları için tam bir kaynak olmak niteliğine sahiptir.
