“Yirmi altı sene önce, İspanyol âlimlerinden Miguel
Asin Palacios, Şark ve Garb edebiyatları için çok
mühim bir hadise teşkil eden bir eser neşretmişti.
İlahi Komedya’nın mevzuunu İslam kaynaklarından
aldığını ileri süren bu kitap, her memlekette Dante
hayranlarını ve meraklılarını telaşa düşürdü… Asin
Palacios bu eserinde Yeniçağ’ı açan büyük İtalyan
şairinin, her şeyden önce İslamiyet’teki Mebde’ ve
Mead telakkisinden ve bilhassa büyük İslam şair
ve mütefekkiri Muhyiddin Arabi’nin Kitabu’l-İsra’sı
ile Fütûhâtü’l-Mekkiyye’sinden mülhem olduğunu
gösterdi.”
Hilmi Ziya Ülken
“Bu kitap Arap ve Avrupa edebiyatının çok kapsamlı
bir incelemesine dayanıyor ve sonuçlar hayranlık
uyandıracak bir açıklık ve güçle açıklanıyor. Avrupa’nın
yeni edebi yaratımları ile Müslüman prototipleri
arasındaki bağlantıları belgelemek için halen yapılması
gereken çok çalışma var, ancak Dante söz konusu
olduğunda meselenin kanıtlandığını söyleyebiliriz... Bir
edebi çalışmanın bilimsel bir çalışma kadar eleştiriye
yol açması çok nadirdir: Palacios’un talihine bakın ki,
görüşleri neredeyse psikanaliz ya da izafiyet kadar
büyük bir coşkuyla tartışılıyor!”
George Sarton
Ortaçağ dünya görüşünün edebî ve felsefî zirvelerinden
olan Dante’nin ölümsüz şiiri içine doğduğu Hıristiyan Batı
kültüründen özerk bir mimariye ve tuhaf detaylara sahiptir.
Bu açıklanamaz ve temel farklar sayısız incelemeye konu
olmuşsa da Palacios 1915’te skandal yaratan bir açıklamayla
çıkagelir: İlahi Komedya’nın prototipi miraç’tır. Dante yüzeysel
bir etkilenmenin ötesinde, İslam düşüncesi ile İslami kıssa ve
menkıbeleri şiirine derinlemesine işlemiştir. 20. yüzyılın en
büyük polemiklerinden birini başlatan bu kitap, Dante’yi de
aşan bir şekilde, “Batı”yı iddia ettiği Yunan-Roma hattının ırkçı
saflığından koparır, Endülüs üzerinden İslamî ve İbranî kültürle
etkileşimlerinin ne kadar özsel olduğunu gösterir. Avrupa
fikrini sorgulamaya açan Dante ve İslam Doğu-Batı arasında
mekik dokuyan, satır-aralarında ummanlar bulan bir başyapıt.
