Etrafı 5000 metre uzunluğundaki surlarla çevrili bu-lunan Diyarbakır tarihin her döneminde bilimde sa-natta edebiyatta ve kültürde birçok şahsiyetin yetiştiği muhkem bir şehirdir.
Diyarbakır'ın ilk yerleşim yeri olan İçkale'deki Vi-rantepe'de bulunan Artuklu saraylarında Artuklu hü-kümdarı Melik Salih Mahmut (1200-1222) döneminde Ebu'l-İz adındaki bilginin yaptığı söz ve saz alemlerin-de hizmet eden saz çalan makine adamlar kullanılan otomatik kaplar fıskiyeler ağzından şarap dökülen tavus kuşları su terazileri o günkü kültür ve medeni-yet düzeyinin Diyarbakır'da hangi seviyede olduğunun bir göstergesidir.
Diyarbakır'ın Ergani içerisinde dünyaya gelen Ak-koyunlu hükümdarı Uzun Hasan ve döneminin mate-matikçisi Mahmud can edip ve bilgin Kadı Mesihüd-din İsa Sâvcı Ali Kuşçu İdris-i Bitlisi ve Kitab-ı Diyarba-kıriyya yazarı Tahranlı Ebubekir Akkoyunlu döneminin Diyarbakır'a bıraktığı en önemli izlerdir.
İstanbul'daki Sultanahmet Camii'nin eşsiz yazılarını yazan Kasım Gubâri büyük bir kahraman âlim şair ve sanatkar Çeteci Abdullah Paşa
