İsyanlar, Entrikalar ve Savaşlarla Dolu Bir Saltanat: Bizans İmparatorluğu’nda IX. Konstantinos Monomakhos Dönemi (1042-1055)

VIII. Konstantinos, 1028 yılında geride erkek varis bırakmadan vefat ettiğinde Makedon Hanedanı’nın meşruiyeti hususunda en ufak bir tartışma söz konusu değildi. Bu nedenle Bizans İmparatorluğu, ilerleyen yıllarda VIII. Konstantinos’un kızları Zoe ve Theodora eli ve aracılığıyla yönetildi. Bu bağlamda, Zoe’nin üçüncü eşi olup 1042-1055 yılları arasında hüküm süren IX. Konstantinos, Makedon Hanedanı’nın son İmparatoru’dur. Onun saltanatı Bizans’ın XI. yüzyılda, II. Basileios ile I. Aleksios dönemleri arasında yaşadığı kriz sürecindeki en istikrarlı zaman dilimidir. Yine de bu dönemin iç ve dış gelişmeler bakımından oldukça hareketli geçtiği görülmektedir.

IX. Konstantinos, başta dönemin en namlı komutanı Georgios Maniakes’in 1042-1043’teki isyanı olmak üzere, pek çok isyan ve komplo girişimine karşı iktidarını savunmak zorunda kaldı. Hemen ardından başkente saldıran Rusları savuşturdu, takip eden yıllarda da Ani Ermeni Krallığı’nı ilhak etti. Bu gelişmelerin ardından IX. Konstantinos için sıkıntılı günler başladı. Zira İmparator; batıda Güney İtalya’yı istila eden Normanlar, doğuda İmparatorluk topraklarına akınlar düzenleyen Selçuklular, kuzeyde ise Tuna’yı aşan Peçeneklerle aynı anda mücadele etmek zorunda kaldı. Bu, Bizans tarihindeki en önemli kırılma anlarından biriydi. Bütün bunlar yetmezmiş gibi 1054’te Roma ile Konstantinopolis Kiliseleri arasında, daha sonra tarihçiler tarafından “Büyük Bölünme” olarak adlandırılan ve resmî olarak yaklaşık bin yıl süren büyük bir ihtilaf yaşandı. Tüm bu olumsuzluklara rağmen İmparator IX. Konstantinos; Mikhail Psellos, İoannes Mauropous ve İoannes Ksiphilinos gibi devrin en önemli ilim insanlarını himaye ederek Konstantinopolis’te hukuk ve felsefe eğitimi veren iki okul kurdu. Ayrıca İmparatorluk sınırları içinde ve dışında pek çok imar faaliyetinde de bulundu.

Konstantinos Monomakhos Dönemi (1042-1055) adlı eserde, II. Basileios’un ölümünün ardından Bizans’ın içinde bulunduğu veraset sorunu bağlamında IX. Konstantinos’un tahta çıkış süreci, onun karşı koymak zorunda kaldığı iç isyanlar, komplolar ve suikast girişimleri üzerinde durulmaktadır. Ayrıca IX. Konstantinos döneminde Bizans’ın komşu devletlerle ilişkileri irdelenmekte ve onun idarî, askerî, malî, dinî, kültür ve eğitim politikaları ele alınmaktadır.