“Osmanlı’nın son yüzyılındaki yenileşme ve Batılaşma,
zaruretin meziyet haline gelişinden başka bir şey değildir.”
Prof. Dr. Kemal Beydilli
Osmanlı Tarihi alanında yaptığı orijinal çalışmalarla hem yurt içinde hem de yurt dışında maruf, İslam Ansiklopedisi’nin birçok maddesini yazan Prof. Dr. Kemal Beydilli’nin kendi seçtiği makalelerinden oluşan Osmanlı’da Devletlerarası İlişkiler-2 kitabı, Osmanlı’nın son yüzyılında kendi kimliğini de değiştirmek zorunda kalan, İmparatorluk döneminin en önemli yeri olan tahtın ve bahtın merkezi İstanbulʼu ele alan bir çalışmayla başlar. Uzun yüzyıllar bir iç denizi gibi algılanan ve böyle olduğu yabancı devletlere de kabul ettirilen Karadenizʼin Rusya karşısında edindiği yeni hukuk, Osmanlı’nın akıbetini belirleyen bir gelişme oldu. Karadenizʼin kapalılığı ve bir Osmanlı iç denizi olarak algılanması bu uzun maceranın hacimli bir çalışmasıdır.
Büyük coğrafyası içinde Müslüman nüfus ile yarışan, hatta bölgelere göre onun fevkinde bir sayısallığı temsil eden Hristiyan nüfusun devlet içindeki konumu, şerʽȋ hukukun ve zimmȋ mevzuatın kısıtlamaları dâhilinde gördükleri muamele ve özellikle kiliseler siyaseti ile gözler önüne serilir. II. Mahmud devrindeki kilise siyaseti bu kitabın detaylı çalışmaları içinde ayrı bir yer işgal eder.
19. asrın başlarında yenilenme ve yeniden yapılanma çabaları bir dizi darbe ve karşı darbeyle sonuçlanır. III. Selimʼin tahttan indirilmesi, IV. Mustafaʼnın tahta oturması ve bunun üzerinden bir buçuk sene geçmeden bir başka darbeyle tahttan indirilmesi, Selimʼin öldürülmesi, II. Mahmudʼun hayatını zor kurtarmış olarak tahta oturması, nihayet mukabil bir yeniçeri ayaklanması neticesinde karşı darbeci Alemdar Mustafa Paşaʼnın da ortadan kaldırılması ve ertesi gün Mustafaʼnın katli, daha sonraki dönemlerde de örneklerini verecektir.
Birkaçının konusundan bahsettiğimiz birbirinden önemli sekiz makaleden oluşan ve serinin ikinci kitabı olan bu çalışma, Osmanlı’nın son dönemini anlamak için bir rehber niteliğinde…
