İnsan şuuru onun ruhi faaliyetinin bir fonksiyonu beyin de şuurun bir fonksiyonudur. Yani insan şuuru bir yerlere bağlanıyor. Acaba sosyal şuur nereye bağlanır? Onun kullandığı alet nedir? Onun cereyan ettiği yer cemiyettir diyoruz ama fertlerin dışında nerededir? Ferdî şuurun organizmaya bağlanmasına karşılık sosyal şuurun bağlanabileceği bir mekanizma veya organizma var mıdır? Yoksa sosyal şuur bir metafizik bir hipotez midir? Psikoloji âlimi fert şuurlarının dışında kollektif şuur nerede demektedir. Aslında aynı soru ve aynı çıkmaz psikoloji için de varittir. Ferdî şuur da aşkın (tarsandantal) bir sahadır.
Ferdî şuur kendini aşan bir varlık sahası ile münasebetinden ileri gelmiyorsa nereden geliyor? Beyninden mi? Yani maddesinden mi? Bir haksızlık karşısında ızdırap çeken tarafımız neresidir? Maddenin kanunlarında ızdırap çekmek pişmanlık duymak vazgeçmek haksızlık karşısında irkilmek vb. yoktur. Varlığın biyolojik tarafı da şuur ve şuurun yol açtığı olaylar için yeterli olamaz.
Bize göre kuşatıcı saha; ferdi de cemiyeti de tabiatı da kuşatan gerçek varlıktan Mutlak Varlık'tan gelmektedir.
