Servet-i Fünun edebiyatının en usta kalemlerinden Halid Ziya Uşaklıgil’in uzun yazı hayatı İzmir ve İstanbul dönemi olarak ikiye ayrılır. Yazarın, İzmir dönemindeki en önemli edebî faaliyetlerinden biri, Hizmet gazetesinde yayımlanmış olan uzun hikâyeleridir. Uşaklıgil’in “kısa roman” olarak adlandırdığı bu uzun hikâyeler, Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası, Deli, Bu Muydu? ve Heyhat adlı hikâyelerdir. Uşaklıgil bu uzun hikâyelerinde yeni bir hikâye biçimi geliştirmeye çalışır ve ileride Servet-i Fünun edebiyatının ana temaları olacak hayal ve gerçek çatışması, kaçış teması, intihar gibi konuları işlemeye başlar.
Halid Ziya Uşaklıgil’in önce Hizmet gazetesinde “Letaif” başlığı altında yayımladığı ve daha sonra da kitap hâline getirdiği Nükteli Hikâyeler (Tuhfe-i Letaif) adlı eseri, 117 latife içermektedir. Uzun Hikâyeler ile birlikte yayımladığımız Nükteli Hikâyeler, dönemin mizah anlayışını yansıtması ve düşünce dünyasını göstermesi bakımından dikkate değer bir eserdir ve edebiyatımızda ayrı bir yeri vardır.
Kendinden öncekilerin vücuda getirmeye çalıştıkları hikâye dili Halid Ziya ile esaslı şeklini bulmuştur. Dil ile beraber hikâyeyi masaldan ayıran vasıflar da gene onun eserleriyle ilkin edebiyatımızda etraflı bir surette görülmüştür.
- Mustafa Nihat Özön
