J. J. Rousseau "Toplumsal Sözleşme" kitabına "İnsan hür doğdu; fakat şimdi her yerde zincirler içinde. Bunu meşrulaştıran şey nedir?" sualiyle başlamıştı. Tarihçi olarak biz "el-cevap: Medeniyet" diyoruz. Devlet dahi medeniyet sayesinde ortaya çıkmıştır. Medeniyet bilebildiğimiz kadarıyla yaklaşık on bin yıl önce sisler içinde ortaya çıkmaya başladı ve esaret zincirleri de işte o zaman oluşmaya başladı. Yeryüzünde yüzbinlerce yıl vahşi ve fakat hür yaşayan insanlık o zamandan beri farkına varmadığı bir "köle statüsü" içinde yaşıyor.
Takdir edersiniz ki bu çok büyük ve çok yönlü bir bahis. Meselâ bize göre devletler bir sosyal kontratla değil tegallüble kurulur. Belki İsviçre kantonları gibi çok küçük ölçekli ve çok özel şartlar altında birtakım "içtimaî mukâvele"lerden bahsetmek mümkündür. Yahut isterseniz "Magna Carta" dahi bir içtimaî mukaveledir diyebilirsiniz. Amma ekseriya isim müsemmâya (isimlendirilen şeye) delâlet etmez. Medeniyet tabiri birçok açıdan ele alınabilir. Sözgelişi medeniyetin bugünkü seviyesi sebebiyle çağdaş teknolojik gelişmelerin ördüğü zincirler yeryüzündeki insânî şartları eskisinden çok daha koyu fakat hissedilmeyen yeni bir kölelik biçimine dönüştürebilir. Medeniyetin paradoksal gerçeği kolaylaştırarak köleleştirmektir. Eskiden akd kölesi rakabe kölesi azatlı kölelik filan vardı: Medeniyetin sunduğu konfor ile ruhu köleleşen insan ise gönüllü köledir; azat kabul etmez...
