Mesnevî-i Manevî tüm insanlık için yazılmış bir seyr u sülûk rehberidir, dolayısıyla bir nevi Kur’an-ı Kerîm tefsiri mahiyetindedir. Bu müstesna eserin ilk ve belki de en bilinen kıssası "Padişah ile Cariye"nin hikâyesidir. Bu kıssa, hakikatimizi ve aslımızı bulmak için çıktığımız yolculukta hangi merhalelerden geçeceğimizi, nelerle karşılaşacağımızı ve yapmamız gerekenleri bize remizlerle anlatmaktadır. Bizi alakadar eden tüm âlemleri ve neticede tahsil etmemiz gereken idrak, irfan ve yakınlığı Mesnevî-i Manevî çok güzel bir şekilde hülâsa etmiştir. Hazine kıymetindeki bu eserin belki de en önemli anahtarı Padişah-Cariye Kıssası olmuştur.Bu hikâye ile, Mesnevî’deki anlatımın, usulün ve üslubun rengini, dokusunu idrak etmemiz sağlanmıştır.
M. Fatih Çıtlak, Mesnevî Şerhi: Padişah-Cariye Kıssası ile, Hz. Pîr Mevlânâ Celâleddin Rûmî'nin takip etmemiz için gösterdiği işaretler ve bizim için hazırlanmış seyr u sülûk haritasının ana hatlarını ortaya koyuyor. Bu haritayı doğru okumanın ilk şartı ise muhakkak ki samimiyetle dinlemek. Zira Hz. Pîr, “Dinleyin ey dostlar şu hikâyeyi! Anlatacaklarım aslında hikâye değil, bizim hâlimizin aynısıdır,” buyurarak bu hakikate nazarlarımızı ve gönül kulaklarımızı celbeylemiştir. Günümüzün insanı bu duyuş ve dinleyiş sayesinde Mesnevî-i Manevî’nin ilk söylendiği ânın tazeliğini kalbinde hissedecektir. Benliği kendisine perde olmadıktan sonra, bu kıssayla birlikte kişinin içinde muhakkak manevî bir zevk uyanacaktır.
“Ey dostlar, ey kalben buluştuğumuz, aynı imanda biliştiğimiz, Hakk’a vâsıl olmak derdinde olanlar, Allah için beni dinleyenler! Şu anlatacaklarım sizlerdeki cevherlere birebir işaret etmektedir. Size Hakk’la konuşmaktayım. Bu hikâye, sizler için aynaya bakmak gibidir hatta ondan da öte aslınızı bilmek, bulmak için hakikî bir fikir verecek, yol gösterecektir,” diye seslenen Hz. Pîr’în bizlere tuttuğu aynada aslımızı görünceye kadar sürecek yolculuk, tüm hayatımızın mânâ ve gayesidir. Yeter ki ümitsiz olmayalım ve kerîmlerle birlikte olmanın güzelliğini kavrayalım.
