Dilde sadeleşme akımının öncülerinden kabul edilen Memduh Şevket Esendal, inişler ve çıkışlarla dolu 70 yıllık ömrüne onlarca kıymetli eser sığdırmış, hem siyasi hem edebi kişiliği ile tarihimizde yüzyıllar sonra dahi hatırlanacak bir yer edinmiştir.
Esendal, mesleği dolayısı ile Anadolu’yu karış karış gezmiş ve Anadolu insanına çok daha yakın bir perspektiften bakma şansı yakalamıştır. Cumhuriye-tin ilk yıllarında yazdığı Otlakçı ise tam da bir memleket öyküleri kitabıdır. Durum öykücülüğünün en güzel örneklerinden biri olan bu kitap, kültür çatışması başta olmak üzere eğitim, aile, evlilik gibi konuları yine mizahi bir dille eleştirir ve hatta öğretici bir kaygıyla da okurunu düşünmeye sevk eder.
Kullandığı dil ve üslubun sadeliği ile adeta ait olduğu toplum için yazan Esendal’ın Türk edebiyat tarihindeki değeri yadsınamaz hatırasına sahip çıkmak ve bunu sürdürmek için, Otlakçı’nın gözden geçirilmiş yeni baskısını okurlarımıza sunmaktan kıvanç duyuyoruz.
Memduh Şevket Esendal
Memduh Şevket Esendal, 29 Mart 1833’te Çorlu’da doğdu. Ailesi çiftçilikle uğraşıyordu. Birbirini izleyen savaşlar yüzünden düzenli bir öğrenim göremedi; kendi kendine Fransızca, Rusça, Farsça öğrendi. Girdiği (1906) İttihat ve Terakki Cemiyeti’nde 1908’den sonra müfettiş olarak çalıştı. Bu görevle birçok yeri dolaştı. Balkan Savaşı patlayınca (1910), aile Çorlu’dan İstanbul’a göçtü.
Büyük Millet Meclisi kurulunca Anadolu’ya geçti, Atatürk’ün yanında yer aldı. Azerbaycan’da (Bakü’de) orta elçilik görevinde bulundu (1920-1924). Sovyet Rusya’nın bu cumhuriyeti kaldırması üzerine İstanbul’a döndü. Galatasaray ve Kabataş Liselerinde tarih-coğrafya öğretmenliği yaptı. Muhittin Birgen’in yayımladığı Meslek dergisinde öyküler yazdı. Mustafa Memduh adıyla Miras adlı bir romanı tefrika edildi. Bu yıllarda Sada-yı Hak gazetesinde Melik Tavus adlı bir romanı yayımlandı. Tahran elçisi (1925-1930), Elazığ milletvekili (1930-1932), Kâbil ve Moskova elçisi oldu (1926-1938). Bilecik milletvekili (1941) seçildi, aynı yıl CHP genel sekreterliğine getirildi. Bilecik milletvekilliğine yeniden seçildi (1946). 1945 yılında CHP genel sekreterliğinden ayrıldı.
İlk öykülerini ne zaman yazdığı kesin olarak bilinemeyen Memduh Şevket Esendal’ın, en eski öyküsünün Ağustos 1912 tarihini taşıyan “El Malının Tasası” olduğu anlaşılmaktadır. Bu öykü daha sonraları Meslek dergisinde “Vapur Davası” adıyla yayımlanmış (31 Mart 1925), son kez de “Temiz Sevgiler” adıyla işlenerek aynı adı taşıyan kitabına alınmıştır. İlk öykülerinden biri de “Gevenli Hacı”dır (18 Aralık 1918). Bu öykü de Mendil Altında adlı kitabında yer almıştır.
Esendal’ın 1934 yılında yayımlanan Ayaşlı ile Kiracıları adlı romanı CHP armağanı kazandı (1946). M.Ş., M.Ş.E., Mustafa Yalınkat, M. Oğulcuk takma adlarını kullanarak Seçilmiş Hikâyeler dergisinde art arda öyküler yayımladı. İki kitapta topladığı öykülere “Birinci Kitap”, “İkinci Kitap” adlarını verdi. Daha sonra Tahir Alangu’nun düzenlemesiyle öykülerinin yeni baskıları yapılmaya başlandı. Temiz Sevgiler (1965), Ev Ona Yakıştı (1971) adlı kitaplar bu dizinin yayımlanabilen kitaplarıdır.
Öykülerinden 69’u kitaplarında toplanabilen Esendal’ın Ayaşlı ile Kiracıları (1934, 1957, 1983), Miras, Melik Tavus, Vassaf Bey (1983) adlı romanları da vardır.
