Rönesans tarihini Batı dillerinden çevrilmiş kaynaklardan okuyanlar konuyu adeta tümüyle Batı ve Orta Avrupa'da bu bölgenin iç dinamikleriyle başlayıp bitmiş bir süreç olarak algılar. Oysa Halil İnalcık'ın Ankara Üniversitesi'nde yıllarca okuttuğu "Rönesans Tarihi" derslerini izleyenler Osmanlı Türklerinin de bu sürecin ayrılmaz bir parçası olduğunu gözlemlemişlerdir.
Rönesans Avrupası işte bu dersin notlarının elden geçirilip kitaplaştırılmasıyla ortaya çıkmış bir yapıt. Rönesans ve Reform süreçlerinde Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa tarihini nasıl etkilediğini vurgulamasıyla benzerlerinden oldukça farklı bir çalışma. Bir yandan Bizans'tan Avrupa ülkelerine iltica ederek hümanizmin önünü açan bilim adamlarının öykülerini gerçeklik zeminine oturturken bir yandan da Osmanlıların siyasi dengeler üzerinden bu süreçte doğrudan ve nasıl önemli bir pay sahibi olduğunu gözler önüne seriyor. Bu çalışma Osmanlıların bundan sonra yazılacak Avrupa tarihlerinde "karşı taraf" değil taraflardan biri olarak yer alması gerektiğini belirterek genç kuşak tarihçilerin ufkunu açmak savında.
Çalışmanın ikinci bölümü Türkiye'nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci ise Rönesans'ın ve hümanizmin Osmanlı-Türk tarihindeki yansımalarına odaklanıyor:
Fatih Sultan Mehmed'in İtalya ve hümanizm öncüleriyle yakın ilişkisi bu ilişkinin II. Bayezid ile zayıflayışı Batılılaşmanın Osmanlı İmparatorluğu'nda topçuluk ve denizcilik gibi pratik alanlarda süregelişi Lâle Devri ile Batı üstünlüğünün kabul edilişi Tanzimat ile hukuk ve idarede güçlü bir Batılılaşma sürecinin başlayışı ve nihayet Atatürk devrimleriyle tam Batılılaşma hedefinin millî bir kültür dönüşümü haline gelişi...
Halil İnalcık bu eserinde Batılılaşma hareketinin yakın tarihimizdeki gelişim sürecini tanınmış sosyologların analizleriyle de değerlendirerek son gelişmelere ışık tutmaya çalışıyor. Bu süreçte Cumhuriyet tarihinde yaşanan çalkantılara değiniyor ve Suat Sinanoğlu'nun savunduğu Türk hümanizm hareketinin tam Batılılaşmanın ön koşulu olduğu görüşünü de ayrıntılı biçimde ele alıyor.
