|
II. (Doğu) Türk Kağanlığı zamanında dikilen Orhon Yazıtları / Kitabeleri veya yaygın adıyla Göktürk Kitabeleri, Türk dili, tarihi ve kültürü ile ilgili önemli bilgileri içeren ilk kaynak metinlerdir. Türk Runik harfleriyle yazılmış olan bu metinler, 8. yy’a ait olması ve taşa kazınmış olması dolayısıyla bazı çevresel koşullardan ve geçen 13 yüzyıllık tarihî süreçten çokça etkilenmiş, yazıtların bazı kısımları okunamaz hâle gelmiştir. Bu doğrultuda araştırmacılar tarafından tarihî metinlerden ve kelimelerin çağdaş Türk yazı dillerindeki durumlarından hareketle okunamayan kısımları tamir edilmeye çalışılmıştır. Bu durum, Runik harflerin çözümlenmesinden bu yana yazıtların farklı dillerde, hem Türkiye’de hem de yurt dışında birçok kez yayımlanmasına ve her metin yayımının, yeni okumalar ile anlamlandırma önerilerini de beraberinde getirmesine sebep olmuştur. |
Bu çalışmada Orhon Yazıtları ile ilgili Radloff’tan itibaren yapılan metin yayımları taranarak tarihî zeminde özellikle Türkiye’deki yayınlarda Kül Tėgin, Bilge Kagan ve Tunyukuk Yazıtları çerçevesinde Orhon Yazıtları’nın okuma ve yorumlama farklılıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda Türkiye’de Türk asıllı Türkologlar tarafından yapılan okumalar ayrıntılı olarak incelenmiştir. Ayrıca Radloff’tan bugüne, 2016’ya kadar yapılmış olan yayımlar kronolojik bir sıra ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Bütün bu verilerin ışığında Orhon Yazıtları’nı okuma ve yorumlama farklılıklarının nelerden kaynaklandığı ifade edilmiştir.
