XX . yüzyılın ilk yarısında Türk dünyasının öne çıkmış fikir ve devlet adamlarından birisi olan Mustafa Çokay günümüzde Türkistan'ın yakın tarihinin abide şahsiyetleri arasında yer almaktadır. 1917 Şubat İhtilali ile Çarlık rejiminin sona ermesiyle birlikte Rusya'da demokratik bir sistem kurulması ümidi yükselirken Azerbaycan, Başkurt, Kazak, Özbek, Kırgız, Tatar ve Türkmen gibi Türk halkları kendi milli devletlerini kurmak için harekete geçtiler. Bu meyanda Çokay’ın liderliğinde Hokand'da Türkistan Muhtariyeti ilan edildi. Ancak, Çarlık yerine kurulan Sovyet rejimi milli oluşumları güç kullanarak dağıtınca Çokay Paris'e geçerek Türkistan Türklerinin bağımsızlığını yolundaki fikri mücadelesini 1921'den 1941'de vefatına kadar sürdürdü. Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde Almanca, Fransızca, İngilizce, Lehçe ve Rusça gibi dillerde yayınladığı kitap ve makale ile verdiği konferanslarla etkili bir mücadele yapan Çokay'ın ismi Sovyet Birliği'nde Stalin tarafından yasaklandı. Çokay'ın özellikle 1929-1939 yılları arasında Berlin'de yayınladığı Yaş Türkistan dergisindeki yazıları Türkistan tarihi ve kültürü için eşsiz bir kaynak niteliğindedir. Türk dünyasının birlik oluşturması gerektiğine inanan Çokay
